تحقیق مسجد جامع گرگان

فهرست

عنوان مطالب صفحه

فصل اول .1

جغرافیای تاریخی گرگان دشت .2

فصل دوم 7

معماری مساجد سلاجقه در ایران .8

معماری مساجد ابلخانی و تیموری در ایران .9

معماری مساجد صفویه در ایران .11

فصل سوم12

اهمیت مساجد13

مسجد جامع گرگان.14

مناره.18

مناره مسجد جامع گرگان.20

فصل چهارم.21

تاریخچه منبت کاری.22

سابقه هنر منبت سلجوقیان.26

سابقه هنر منبت مغول 27

سابقه هنر منبت تیموریان 27

سابقه هنر منبت صفویان 28

سابقه هنر منبت افشار و زندیه و قاجار 29

سابقه هنر منبت در شمال 29

فصل پنجم.31

منبر مسجد جامع گرگان32

در و چارچوب مسجد جامع 35

بررسی نقوش درب و منبر 36

چکیده :

نظام شکل گیری نقوس آثار مسجد جامع گرگان ، آنقدر دقیق و هماهنگ است که هر جزء ، جلوه ای از صورت کل خود و در مجموع نیز ، همه اجزا و مفردات ، نشانی از مجموعه خویش اند . به عنوان مثال ؛ اگر ساده ترین عنصر درختایی را ساقه و ملحقات آن بدانیم ، دارای شخصیتی است که همه مفردات همچون گلها و غنچه ها و برگ ها از همان خصوصیت برخوردارند .

متأسفانه در عصر غرب زدگی و دوری از فرهنگ و سنن اسلامی ، این ویژگی های به فراموشی سپرده شد و امروزه جز پوسته ای بی معنا ، برداشت برداشت دیگر از این هنر مقدس نمی شود ، لذا آنها را صرفا هنر تزیینی همچون همه هنر های تزیینی دیگر بر می شمردند و آن را قابل تحقیق و تفحص ندانسته و زحمت مطالعه پیرامون حکمت یا تاریخ یا طرق آموزش آن را به خود راه نداده اند .

رساله حاضر با عنوان بررسی نقوش آثار تاریخی مسجد جامع گرگان ، سعی نموده تا جنبه زیبا شناسی عناصر کار شده در آثاررا مورد بحث قرار دهد ، هر چند که جمع آوری منبع مکتوب و کامل از هنر منبت به خصوص منبت تیموری فراهم نشد . این رساله دارای 6 فصل است و هر فصل به بخش هایی تقسیم می شود ؛

فصل1 ؛ به معرفی و موقعیت جغرافیایی ، تاریخی ، آب و هوا ، جمعیت و بافت شهر استرآباد ( گرگان فعلی ) می پردازد .

فصل 2 ؛ ضمن معرفی مختصر درباره سلسله های سلجوقی ، ایلخانی ، تیموری و صفویه در ایران ، شرح مختصری درباره معماری و تزئینات کار شده در مورد مساجد هر دوره می دهد .

فصل 3 ؛ در این فصل اهمیت مسجد و جایگاه آن در بین عموم ذکر شده و به معرفی کامل در باره مسجد جامع ( جغرافیایی ، تاریخی ، فرهنگی ) پرداخته است . در ادامه ، شرحی بر اهمیت مناره و ساخت آن ازادوار گذشته تا حال است ، همینطور نگاهی دارد به مناره زیبای آجر کاری مسجد جامع گرگان و از لحاظ ساخت و تزئینات و پوشش آن ( همراه با طراحی کل مناره ) .

فصل 4 ؛ تاریخچه و سابقه منبت کاری و به کار گیری این هنر در زندگی انسانهای اولیه شرح داده شد . هنر نمایی هنرمندان منبت کار و شیوه کار در دوره سلاجقه ، مغول ، تیموری ، صفویه ، افشاریه ، زندیه و قاجاریه و عناصر تزئینی در این دورهها معرفی شده است . در نهایت به سابقه منبت در شمال ایران و گسترش این هنر در این ناحیه اشاره شده است .

فصل 5 ؛ در این فصل از رساله ، توضیحات و خصوصیات کمی و کیفی آثار ( منبر ، در و چهار چوبش ) به رشته تحریر درآمد ، که برای بررسی و شناخت بهتر نقوش ، به طراحی آنها پرداختیم که در رساله آورده شده است . ( همراه با مقیاس )

امید است این تلاش اندک ، با توجه به موانع و مشکلات ، خصوصا عدم وجود منبع ، مورد توجه دوستان و صاحب نظران قرار گیرد . در خاتمه لازم می دانیم از الطاف بی شائبه استاد محترم جناب آقای عظیمی سپاسگزاری کنیم .

مقدمه :

بناهای مذهبی همواره مورد احترام و توجه ملل و اقوام مختلف تاریخ بوده ، پیوسته کاملترین تجزیه هنری هنرمندان برجسته در دوران تاریخی در خدمت معماری و تزئین نقوش و احداث چنین اماکنی بوده است . این علاقه فقط به دلیل معنویت ، کشش و علاقه قلبی و گرایش فطری و عشق حقیقی مردم به مکاتب الهی بود ، نه به دلیل منافع اقتصادی و اغراض مادی . حتی بودند کسانی که در وضع اقتصادی بدی قرار داشته ولی در مورد مقدسات مذهبی از هیچگونه ایثاری فروگذار نکردند .

تاریخ هنر و فرهنگ ایرانی ، قدمتی همپای اولین روزهای شروع تاریخ تمدن بشری دارد ، هنر این ملت سرشار از ذوق و توانایی و اندیشه های ژرف فرهنگی و هنری است . هنر جوهره ای است که در ذات هر ایرانی به ودیعه گذاشته شد و هنرمندان مومن برای کشف این زیبایی ها و ابداع آثار جاویدان این راه طولانی را برخورد هموار نموده و میراثی گرانبها برای بشر به جای نهاده اند .